Χρονικό Δεκέμβρη ’44

 

ΤΟ ΧΡΟΝΙΚΟ ΤΟΥ ΔΕΚΕΜΒΡΗ 1944 στις ΑΝΑΤΟΛΙΚΕΣ ΣΥΝΟΙΚΙΕΣ (ΚΑΙΣΑΡΙΑΝΗ)

 

15 Οκτώβρη 1944

Από την Καισαριανή, το Βύρωνα, το Κατσιπόδι ξεκινά μεγάλη διαδήλωση για να γιορτάσει την απελευθέρωση της Αθήνας.

Μια βροχή από σφαίρες και χειροβομβίδες την ανακόπτει καθώς οι δολοφόνοι συνεργάτες των Γερμανών πυροβολούν ενάντια στον άοπλο λαό από τα ξενοδοχεία της Ομόνοιας.

Επτά Καισαριανιώτες και δυο Βυρωνιώτες σκοτώνονται και τραυματίζονται δεκάδες. Σε λίγο κάτω από τις πολύχρωμες πανηγυρικές αψίδες και τις σημαίες περνούν οι σωροί των λαϊκών αγωνιστών. Ο ζωηρός χαρούμενος ρυθμός της «Λαοκρατίας» ανακατεύεται με το υποβλητικό κρεσέντο του «Πένθιμου Εμβατήριου».

 

16 Οκτώβρη 1944

Σύσσωμος ο λαός των Ανατολικών Συνοικιών κηδεύει τα θύματά του.

Οι δολοφόνοι εξακολουθούν να κατέχουν τα ξενοδοχεία.

Γίνεται φανερό πως προδότες και δοσίλογοι έχουν την ανοιχτή υποστήριξη των Εγγλέζων. Προσπαθούν να αφοπλίσουν το λαό ενώ εξοπλίζουν τους χωροφύλακες, τους τσολιάδες, τους εδεσίτες, χίτες και κάθε λογής φασιστικό στοιχείο.

Στο σχέδιο των Άγγλων περιλαμβάνονται προκλήσεις που θα εξωθούσαν το λαό στην ένοπλη αντίσταση ώστε να βρει ο Τσόρτσιλ αφορμή για να χτυπήσει.

 

7 Νοεμβρίου 1944.

«…Είναι η μέρα που για πρώτη φορά οι Άγγλοι στρατιώτες προκαλέσανε τον 6ο Λόχο του ΙΙΙ Τάγματος. Ήταν 7μ.μ. και όλοι οι μαχητές του Λόχου βρίσκονταν στη γιορτή που γινότανε στη πλατεία της Ν. Ελβετίας. Ξαφνικά ειδοποιούν πως δύο φορτηγά με Άγγλους στρατιώτες σταμάτησαν κοντά στην Πλατεία. Τρέξανε αμέσως στη Διοίκηση του Λόχου στην οδό Παλαιών Πατρών Γερμανού. Δεν προφτάσαν να φτάσουν και τρεις Άγγλοι πρότειναν τα αυτόματα, όπως τα είχανε πολλές φορές προτείνει οι Γερμανοτσολιάδες. Οι μαχητές προσπάθησαν να τους δώσουν να καταλάβουν πως δεν είναι τιμητικό γι’ αυτούς να χτυπάνε τον ΕΛΑΣ που χρόνια πολεμούσε τους καταχτητές. Άδικα όλα. Τους αφοπλίζουν. Η συνοικία ξεσηκώνεται κι ο λαός πλησιάζει απειλητικά. Οι Άγγλοι τα χάνουν, βρίσκουν μια ανόητη δικαιολογία και φεύγουν ντροπιασμένοι…. Όλα πια άρχισαν να δείχνουν πώς προσπαθούσαν με κάθε τρόπο να βρουν μια δικαιολογία για να χτυπήσουν…»

Απόσπασμα από το ημερολόγιο του ελασίτη Κ. Δ.

 

20 Νοέμβρη 1944

Τρία αυτοκίνητα με Άγγλους σταματούν κοντά στη Διοίκηση του Πρότυπου Τάγματος του ΕΛΑΣ Καισαριανής. Προσπαθούν να αφοπλίσουν τον αντάρτη Λουμπάρ, που αντιστέκεται και φωνάζει πως το όπλο το πήρε πολεμώντας τους Γερμανούς και δεν το παραδίνει σε κανένα.

Ενώ ο ταγματάρχης του ΕΛΑΣ Ορέστης Βαλαλάκης προσπαθεί να τους εξηγήσει πως η στάση τους απέναντι στο λαό και τον ΕΛΑΣ είναι εχθρική. Οι Άγγλοι είναι αμετάπειστοι.

Οι ΕΛΑΣΙΤΕΣ αφού εξάντλησαν κάθε ειρηνικό μέσο συνεννόησης στήνουν τα πολυβόλα και τους διατάζουν να φύγουν. Οι Άγγλοι τα μαζεύουν και φεύγουν κάτω από τις αποδοκιμασίες ολόκληρου του λαού της Καισαριανής.

Από τα μέσα του Νοέμβρη οι χίτες Παπαγιώργηδες και Μπουραντάδες του Ι Τμήματος εγκαθιστούν μπλόκο στο τέρμα Παγκρατίου και στο Νοσοκομείο του Συγγρού. Προχωρούν σε έρευνες απειλώντας και βρίζοντας τους δημοκρατικούς πολίτες. Στήνουν δολοφονική ενέδρα στην ηρωίδα ελασίτισσα Ευτυχία Μορίκη, την αιχμαλωτίζουν και τη ρίχνουν στις φυλακές.

Από το λόφο του Αράπη πυροβολούν το κτίριο της Διοίκησης του Προτύπου Τάγματος του ΕΛΑΣ.

 

25 Νοέμβρη 1944

Οι Άγγλοι προσπαθούν να αφοπλίσουν μια διμοιρία του Προτύπου Τάγματος του ΕΛΑΣ που πήγαινε στο Κατσιπόδι. Ακολουθεί σύγκρουση και οι Άγγλοι τρέπονται σε άτακτη φυγή κάτω από τις αποδοκιμασίες του πλήθους.

 

27, 28 και 29 Νοέμβρη 1944

Η Ορεινή Ταξιαρχία ακροβολίζεται ανάμεσα στην Καισαριανή και τα Κουπόνια για γυμνάσια.

Στη διάρκεια των «γυμνασίων» μια σφαίρα βρίσκει τον μικρό Δουρμούση στην κοιλιά και τον τραυματίζει θανάσιμα. Ο Δουρμούσης δεν ήτανε ούτε ελασίτης ούτε καν άντρας. Ήταν δώδεκα χρονών παιδί και την ώρα που δολοφονήθηκε έπαιζε στην αυλή του με τέσσερις φίλους του.

 

1 Δεκέμβρη 1944

Ορίζεται ως ημέρα παράδοσης του οπλισμού της Εθνικής Πολιτοφυλακής και ανάληψης της «τήρησης της τάξης» με τα υπό σύσταση Τάγματα Εθνοφυλακής. Όσοι δε συμμορφώνονταν, απειλούνταν με διώξεις «ως παραβάται του Νόμου». Σε ένδειξη διαμαρτυρίας παραιτούνται οι υπουργοί του ΕΑΜ από την κυβέρνηση «Εθνικής Ενότητας».

Ο λαός απαντά πως: «Τα όπλα δεν τα δίνουμε» και προβάλλει τα δικά του συνθήματα: «Οι προδότες να πιαστούν!», «Να μη διαλυθεί ο ΕΛΑΣ!», «Ν’ αρχίσουν τα Λαϊκά δικαστήρια», «Να πιαστεί ο Γονατάς!»

Πάνω από 80.000 λαού κινητοποιήθηκαν και διαδήλωσαν μονάχα στις συνοικίες Παγκράτι, Βύρωνα, Καισαριανή, Νέα Ελβετία, Κατσιπόδι, Ζωγράφου, Υμηττό, Γούβα, Νέο Κόσμο, Αη Γιάννη, Βουλιαγμένης, Κοπανά, Δουργούτι, Ψυχικό, Φιλοθέη, Ζωγράφου» Ριζοσπάστης, 2 Δεκέμβρη 1944

Ο καθένας πια το νοιώθει «Αφού τώρα που είμαστε οπλισμένοι μας προκαλούν και μάς δολοφονούν έτσι ξετσίπωτα, τι θα γίνει όταν παραδώσουμε τα όπλα;»

Οι προκλήσεις ενάντια στο λαό παίρνουν χαραχτήρα ανοιχτής και άνανδρης δολοφονίας.

Η σύγκρουση γίνεται μέρα με τη μέρα αναπόφευκτη.

Μπροστά στο Αστυνομικό Τμήμα Παγκρατίου οι Εγγλέζοι προσπαθούν να αφοπλίσουν έναν ελασίτη. Ο διμοιρίτης του Προτύπου Τάγματος του ΕΛΑΣ, Βασίλης Σαραντόπουλος, προσπαθεί να τους αποτρέψει. Πέφτει νεκρός καθώς δέχεται πισώπλατα μια ριπή από αυτόματο.

 

3 Δεκέμβρη 1944

Ο λαός απαντάει στο προσκλητήριο της Κ.Ε. του ΕΑΜ και κατεβαίνει στους δρόμους για το “απαγορευμένο” συλλαλητήριο.

Την ώρα που η διαδήλωση των Ανατολικών Συνοικιών περνούσε την οδό Ηρώδου του Αττικού δέχεται ομοβροντίες από τον κήπο και το σπίτι του «χαφιέ». (Γ. Παπανδρέου).

Σκοτώνονται οι Σ. Αλεξίου, Μ. Γιαγκτσής, Π. Παπαδάκης από το Βύρωνα, ο Κ.Τριαντάφυλλου από την Καισαριανή, ο Κ. Μαυροματόπουλος από τη Νέα Ελβετία. Την ίδια στιγμή χτυπάνε τη συγκέντρωση μπροστά στον Άγνωστο Στρατιώτη και στις ατέλειωτες σελίδες των γνωστών και άγνωστων στρατιωτών της πατρίδας προστίθενται τα ονόματα άλλων 54 λαϊκών αγωνιστών.

Ο λαός προχωρά κάτω από τη βροχή του μολυβιού.

«Εμπρός παιδιά, είμαστε οι πολλοί, είμαστε περισσότεροι κι’ από τις σφαίρες τους!».

Ποτέ ο λαός της Ελλάδας δεν ήτανε τόσο πολύς μα και τόσο Μεγάλος.

 

4 Δεκέμβρη 1944

Στην κηδεία των θυμάτων δεκάδες κορμιά στρώνουν πάλι τους δρόμους της Αθήνας.

Την ίδια μέρα ο καπετάνιος του 6ου Λόχου Κατσιποδιού, πρώην υπονωμοτάρχης της χωροφυλακής, Σπύρος Καρζής, τραυματίζεται σοβαρά από ελεύθερο σκοπευτή. Ο συναγωνιστής του Παναγιώτης Β., τον μεταφέρει στο Σταθμό Πρώτων Βοηθειών δίπλα στο Μηχανοκίνητο Τμήμα Αστυνομίας Πόλεων. Την ώρα που τον περιέθαλπαν εισβάλουν στο νοσοκομείο με τα αυτόματα στα χέρια Μπουραντάδες οδηγώντας έξω αιμόφυρτους τραυματίες. Ο Παναγιώτης για να γλυτώσει κατέβηκε στο υπόγειο αντικρίζοντας ένα αποτρόπαιο θέαμα. Σωριασμένα το ένα απάνω στο άλλο κείτονταν 14 πτώματα που έφερναν όλα τραύματα στο πίσω μέρος του κρανίου. Είχαν εκτελεστεί από τους Μπουραντάδες. Την ίδια μέρα εκτελέστηκε και ο Σπύρος Καρζής.

 

5 Δεκέμβρη 1944

Αρχίζει η ένοπλη σύγκρουση.

Ο ΕΛΑΣ διατάχθηκε να περιφρουρήσει τη ζωή του λαού, να εκκαθαρίσει τις συνοικίες, να τις κρατήσει ελεύθερες και να εμποδίσει τα όργανα του Παπανδρέου να συγκεντρωθούν στο κέντρο της Αθήνας.

Από πολύ πρωί μονάδες του ΙΙ Συντάγματος του ΕΛΑΣ των Ανατολικών Συνοικιών παίρνουν θέσεις γύρω από τα αστυνομικά τμήματα.

Η επιχείρηση αυτή δε συνάντησε αντίδραση τόσο γιατί οι Μπουραντάδες δεν είχαν το σθένος ν’ αντισταθούν, όσο και γιατί οι δημοκρατικοί αξιωματικοί και αστυφύλακες αρνήθηκαν κατηγορηματικά να χτυπήσουν το λαό.

Εξαίρεση αποτέλεσε το Τμήμα του Παγκρατίου που στην πρόσκληση του ΕΛΑΣ να παραμείνουν στο Τμήμα απάντησαν με πυροβολισμούς. Οι μαχητές του Λόχου του ΕΛΑΣ Παγκρατίου τους αιφνιδίασαν και τους περικύκλωσαν.

Στη μάχη που ξέσπασε ο κόσμος δεν ήταν απλός θεατής, ήταν συμπολεμιστής. Εμψύχωνε τους ελασίτες με θερμά λόγια, τους μοίραζε τσιγάρα, τους έδινε νερό.

Στις 9.30 οι άντρες της αστυνομίας δέχονται τη χαριστική βολή. Τη στιγμή που ετοιμάζονται να παραδοθούν φτάνουν οι «σύμμαχοι» και τους «φυγαδεύουν» για το 3ο Αστυνομικό Τμήμα όπου τους εξοπλίζουν για να τους ξαναρίξουν στη μάχη.

Δολοφονούν τον υπαστυνόμο Χαράλαμπο Κοσκινά γιατί αρνήθηκε να χτυπήσει το λαό.

Συγχρόνως ένας χείμαρρος από διαδηλωτές περνάει από τους δρόμους του Παγκρατίου με κατεύθυνση το κέντρο της Αθήνας. Το μουγκρητό του λαού σκεπάζει το θόρυβο της μάχης: «Απάνω τους παιδιά! Εμπρός ΕΛΑΣ για την Ελλάδα… Ό,τι θέλει ο λαός !».

Λίγο πριν απ’ την Ομόνοια, η διαδήλωση δέχεται επίθεση από το ξενοδοχείο Μητρόπολη και τα Κρατικά Λαχεία. Οι διαδηλωτές στέκονται ακίνητοι στις θέσεις τους τραγουδώντας, ενώ οι ελασίτες απαντούν στην επίθεση. Έρχεται για ενίσχυση μια διμοιρία του Α’ Σώματος Στρατού του ΕΛΑΣ.

Οι εδεσίτες εγκαταλείποντας τις οχυρότατες θέσεις τους προσπαθούν να γλυτώσουν πηδώντας στα διπλανά κτίρια. Πριν την τελική έφοδο του λαού καταφθάνουν οι «σύμμαχοι».

Στη μάχη της «Μητρόπολης» οι Ανατολικές Συνοικίες πλήρωσαν για άλλη μια φορά το φόρο του αίματος σε νεκρούς και τραυματίες. Ανάμεσα στους νεκρούς ο ελασίτης Π. Παπαδάκης και ο Δημήτρης Στογιάννης από τη Χαραυγή που γυρίζοντας από τη μάχη έπεσε στα χέρια των χιτών και εκτελέστηκε στο Θησείο.

Το ίδιο βράδυ οι Εγγλέζοι προσπαθούν να εγκατασταθούν στο Στάδιο που φρουρείται από τον Λόχο του ΕΛΑΣ της Γούβας. Ο διμοιρίτης της φρουράς Κώστας Ρούσσος διαμαρτύρεται στον επικεφαλής των Εγγλέζων. Δέχεται πισώπλατη ρυπή αυτομάτου και σωριάζεται νεκρός.

 

6 Δεκέμβρη 1944

Στις 12:30 στα πλαίσια των στοχευμένων επιθέσεων τρία τάγματα της Ορεινής Ταξιαρχίας με την προστασία δέκα τανκς «Σέρμαν» και πολλών θωρακισμένων αυτοκινήτων κινούνται προς Ζωγράφου- Κουπόνια- Λόφο Αράπη.

Το μέτωπο αυτό κρατούν μικρά τμήματα του 4ου Τάγματος του ΕΛΑΣ. Μετά από εξάωρη μάχη στις 5 το απόγευμα ο εχθρός κατορθώνει να καταλάβει τις συνοικίες Ζωγράφου και Κουπόνια και να φτάσει στο ρέμα της Καισαριανής.

Για πρώτη φορά μπαίνουν στη μάχη τ’ αεροπλάνα που πολυβολούν τις θέσεις του ΕΛΑΣ, ενώ οι Ριμινίτες προσπαθούν να διεισδύσουν στην Καισαριανή.

Η Καισαριανή βομβαρδίζεται και ο πρώτος βομβαρδισμός της στις 6 Δεκέμβρη στοίχισε 240 νεκρούς και τραυματίες. Μεγαλύτερο πλήγμα υπέστησαν τα σπίτια που βρίσκονταν στα μετόπισθεν, ενώ το 75 % των θυμάτων ήταν άμαχοι.

Επίσης βομβαρδίζεται με όλμους και το πολυιατρείο του Βύρωνα.

Έτσι δημιουργήθηκε το μέτωπο της Καισαριανής. Από εκείνη την ημέρα και επί 25 ημέρες η Καισαριανή ζούσε σ’ έναν κατακλυσμό φωτιάς και σίδερου.

Το βράδυ δίνεται το σύνθημα της πολεμικής επιφυλακής σ’ όλους τους Λόχους του III Τάγματος του ΕΛΑΣ που σταθμεύει στο Βύρωνα. Στις 3 τα μεσάνυχτα ανακοινώνεται το σχέδιο των επιχειρήσεων στους Λοχαγούς και Καπετανέους. Το σχέδιο προέβλεπε την κατάληψη του Τμήματος Μεταγωγών, του Α’ Σώματος Στρατού και του Β’ Αστυνομικού Τμήματος, ισχυρού συγκροτήματος του εχθρού που ήταν άριστα οχυρωμένο και επανδρωμένο.

 

7 Δεκέμβρη 1944

Στις 5.30 συγκεντρώνονται στο σιντριβάνι του Ζαπείου ο 6ος Λόχος του ΕΛΑΣ της Νέας Ελβετίας μ’ επικεφαλής τον λοχαγό Νικήτα και ο 3ος Λόχος της Γούβας με τον λοχαγό Νάση (Γέρο). Το σύνθημα της επίθεσης δόθηκε από τη διμοιρία πολυβόλων του 6ου Λόχου που είχε εγκατασταθεί στον Αρδηττό.

Το Α’ Σώμα Στρατού είναι κυκλωμένο από παντού, αλλά είναι αδύνατο να πλησιάσει κανείς γιατί είναι καλά οχυρωμένο.

Ο 6ος Λόχος του ΕΛΑΣ πολιορκεί το Β’ Αστυνομικό Τμήμα που αμύνεται. Ο 1ος Λόχος δοκιμάζει να ενισχύσει τον 3ο και τον 6ο, αλλά χτυπιέται από τους Εγγλέζους στο Λαϊκό Γυμναστήριο και αναγκάζεται να αποσυρθεί προσωρινά.

Τα αγγλικά τανκς σχηματίζουν κλοιό κατά μήκος της λεωφόρου Αμαλίας-Συγγρού και οι Λόχοι του ΕΛΑΣ που πολιορκούσαν το εχθρικό συγκρότημα αποκόπτονται από τη διοίκηση του Συντάγματος που βρισκόταν στο Μετς. Ο λοχαγός του 6ου Λόχου καλεί τηλεφωνικά το Τμήμα να παραδοθεί, αλλά παίρνει αρνητική απάντηση. Τότε εξορμάει ο Λόχος απ’ όλα τα στενά με τις χειροβομβίδες.

Οι αμυνόμενοι Μπουραντάδες με τριπλάσια δύναμη παραδίνονται και αφοπλίζονται.

Το κτίριο περνάει στα χέρια του ΕΛΑΣ μαζί με τα λάφυρα: 15 αυτόματα, 10 αραβίδες και 20 πιστόλια. Οι απώλειες του ΕΛΑΣ: 1 νεκρός και 4 τραυματίες. Απώλειες αντιπάλων: 10 τραυματίες.

Αμέσως μετά ο 6ος Λόχος μαζί με τον 1ο και 2ο Λόχο επιχειρεί στο Τμήμα Μεταγωγών. Ένας ανθυπομοίραρχος με 15 χωροφύλακες παραδίνονται. Μένουν όμως άλλοι ογδόντα. Τη στιγμή που ετοιμάζεται η γενική επίθεση, οι Άγγλοι χτυπάνε άλλη μια φορά πισώπλατα. Αιχμαλωτίζουν τις δυνάμεις που πολιορκούσαν το Α’ Σώμα και προσπαθούν να απομονώσουν ολόκληρο το Τάγμα, που αναγκάζεται να υποχωρήσει στη γραμμή Ιλισού.

Ταυτόχρονα δύναμη του Λόχου του Παγκρατίου μ’ επικεφαλής τον καπετάνιο Κ, προσπαθούσε να αποκόψει τον ανεφοδιασμό προχωρώντας κατά μήκος της οδού Νίκης .

Το απόγευμα της ίδιας μέρας γίνεται επίθεση για την κατάληψη της Εφορίας Υλικού Πολέμου που την κρατούσαν οι χωροφύλακες. Στη μάχη παίρνουν μέρος τέσσερις διμοιρίες του ΕΛΑΣ. Έπειτα από λίγες ώρες η Εφορία πέφτει. Η υπεροχή του ΕΛΑΣ σε ηθικό και πολεμική τέχνη είναι πια καταφανής. Οι Σκόμπυδες επεμβαίνουν για άλλη μια φορά. Ο ΕΛΑΣ υποχωρεί συναποκομίζοντας όλο το υλικό που βρήκε, με απώλειες 2 τραυματίες.

 

6 Δεκέμβρη 1944: Ξεκινά η μάχη του Μακρυγιάννη.

Το φρουριακό συγκρότημα στους πρόποδες της Ακρόπολης ήταν το ισχυρότερο οχυρό των αντιπάλων. Φαινόταν απρόσβλητο με τα οχυρωμένα κτήριά του και με 1.300 χωροφύλακες, που αποτελούσαν τη φρουρά, οπλισμένοι με πολυβόλα, αυτόματα και βαρείς όλμους. Επικεφαλής της άμυνάς του ήταν ο πρώην Δοικητής των Ταγμάτων Ασφαλείας Λακωνίας, Κ. Κωστόπουλος.

Η επίθεση αρχίζει στις 6 μέσα σ’ ένα πανδαιμόνιο από εκρήξεις. Στην επίθεση εκτός από μονάδες των γειτονικών συνοικιών πήραν μέρος και το II και III Τάγμα του ΙΙ Συντάγματος του ΕΛΑΣ των Ανατολικών Συνοικιών. Μέχρι τις 10 το πρωί είχαν εξουδετερωθεί τα 8 οχυρωμένα κτίρια.

Για ενίσχυση στους μαχόμενους Ελασίτες καταφθάνει μια άλλη φάλαγγα λαού, μια φάλαγγα χωρίς ντουφέκια και αυτόματα, φορτωμένη με τσιγάρα, κονιάκ και γλυκά.

Τη στιγμή που οι δυνάμεις τους ΕΛΑΣ εξορμούν για την τελική έφοδο οι Βρετανοί συνδράμουν καταλυτικά με ενισχύσεις σε άντρες, άρματα μάχης, καμιόνια, τανκς.

Στις 4 μμ. μπαίνουν στη μάχη και τα αεροπλάνα: Από 50 μέτρα πολυβολούν όλους τους δρόμους και τα κτίρια.

Ταυτόχρονα οι Ριμινίτες εξαπολύουν επίθεση ενάντια στην Καισαριανή, γεγονός που οδήγησε σε απόσπαση δύο ταγμάτων του ΕΛΑΣ από το μέτωπο του Μακρυγιάννη.

Η επίθεση στην Καισαριανή είναι σφοδρότατη. Τα αεροπλάνα πολυβολούν και βομβαρδίζουν αδιάκριτα, τα πολυβόλα και οι όλμοι θερίζουν όλους τους δρόμους, τα κανόνια της ξηράς και των τανκς ξερνάνε φωτιά κι ατσάλι απάνω στις παράγκες. Όλη η συνοικία έχει σκεπαστεί με καπνούς και φλόγες. Οι Ριμινίτες πίσω από το προπέτασμα του χάλυβα και της φωτιάς κατορθώνουν να εισχωρήσουν μέσα στη συνοικία, να φτάσουν μέχρι την οδό Βρυούλων και να καταλάβουν το λόφο του Αράπη. Η τελευταία ώρα της αδούλωτης γειτονιάς φαίνεται πως έφτασε.

Κανείς δεν πιστεύει πως η Καισαριανή θα μπορούσε ν’ αντέξει.

Και ενώ ο εχθρός βρίσκονταν ταμπουρωμένος μέσα στη συνοικία περιμένοντας να ξημερώσει για να δώσει τη χαριστική βολή, ο λαός της Καισαριανής συγκεντρώθηκε στην εκκλησία της Παναγίτσας. Ο καπετάνιος του Προτύπου Τάγματος, Τάσσος, με απλά λόγια εξέθεσε στο λαό την κατάσταση χωρίς να κρύψει τίποτα. Όταν τέλειωσε πήρε το λόγο ο λαός. Δεν είπε πολλά. Μοναχά μια φράση: «θα τους διώξουμε ή θα πεθάνουμε όλοι!»

Η λογική και οι στρατιωτικοί κανόνες πήγαν περίπατο κι αναμετρήθηκαν σε μια γιγαντιαία μάχη ο λαός με τους εχθρούς του. Εκείνο το Ιστορικό βράδυ και τις μέρες που το ακολούθησαν κάθε άντρας, γέρος, γριά, παιδάκι ήταν ελασίτης. Όσοι είχαν ντουφέκι πολέμησαν μ’ εκείνο. Όσοι δεν είχαν πολέμησαν με τα νύχια, τις πέτρες, τα τραγούδια. Και να πώς έγινε το θαύμα.

Οι διμοιρίες και οι λόχοι προχωρούσαν πλαισιωμένοι από τις οικογένειες των αγωνιστών, τα τραγούδια σκέπαζαν τον κεραυνό της μάχης. Μπροστά οδηγούσε λαό και στρατό στην έφοδο μια ξανθομαλλούσα επονίτισα 17 χρονών με την αραβίδα στο χέρι, η Τούλα. Και τότε οι σφαίρες, οι όλμοι, οι οβίδες πάψανε να σωριάζουν στο χώμα νεκρούς και τραυματίες.

Οι Ριμινίτες πανικόβλητοι αποχωρούσαν απ’ τον Αράπη αδειάζοντας και την τελευταία καλύβα της Καισαριανής.

Έτσι σώθηκε εκείνη τη μέρα η Καισαριανή, γιατί έτσι μονάχα μπορούσε να σωθεί…

 

7 – 8 Δεκέμβρη 1944

Είχαν πέσει οι φυλακές των παραπηγμάτων στην οδό Βουλιαγμένης. Οι 100 χωροφύλακες της φρουράς είχαν εξοπλίσει και τους φυλακισμένους προδότες. Η μάχη ήταν σκληρή.

Όταν έπεσαν τα οχυρωμένα φυλάκια η μάχη συνεχίστηκε στα παραπήγματα και στα κρατητήρια.

Το πρωί ο ΕΛΑΣ έκαμψε κάθε αντίδραση και εγκατέστησε φρουρά.

Οι Σκόμπυδες από την Ακρόπολη με καταιγιστικά πυρά άρχισαν να χτυπάνε τα παραπήγματα και την οδό Βουλιαγμένης. Ένας σύνδεσμος φτάνει με το ποδήλατο από την οδό Βουλιαγμένης και ήταν 13 χρονών.

Στις 7 Δεκέμβρη η επίθεση στο Πολυιατρείο του Βύρωνα επαναλήφθηκε, αυτή τη φορά από αεροπλάνα.

 

8 Δεκέμβρη 1944

Η μάχη συνεχίστηκε στο Μακρυγιάννη με μεγαλύτερη ένταση.

Το βράδυ της προηγούμενης οι Σκόμπυδες δεν δίστασαν να οχυρώσουν την Ακρόπολη, θερίζοντας από εκεί τις θέσεις του ΕΛΑΣ στο Μακρυγιάννη και τις γειτονιές της Αθήνας.

Ο Παρθενώνας, το μεγαλύτερο μνημείο ενός αθάνατου πολιτισμού έγινε πυροβολείο, απ’ όπου οι Άγγλοι ιμπεριαλιστές δολοφονούσαν τα γυναικόπαιδα των λαϊκών συνοικιών της Αθήνας.

 

9 Δεκέμβρη 1944

Αγγλικά αεροπλάνα πολυβολούν τον άμαχο πληθυσμό στο Δουργούτι με αποτέλεσμα τρεις νεκρούς και οκτώ τραυματίες. Την ίδια μέρα αγγλικό τανκ από την οδό Ρηγίλλης τραυμάτισε δυο γυναίκες στο Βατραχονήσι. Χτυπήθηκε το Νοσοκομείο του Αη- Γιάννη.

 

 

10 Δεκέμβρη 1944

Το μέτωπο σταθεροποιείται σχεδόν παντού. Η γραμμή αρχίζει από τον Αϊ- Σώστη—Δουργούτι—Μακρυγιάννη—Αρδηττό και από κει συνεχίζει Φορμίωνος—Συγγρού—Καισαριανή.

Αγγλικά αεροπλάνα βομβάρδισαν με δέσμες βομβών την Καισαριανή την ώρα που ο κόσμος έκανε ουρά έξω από τους φούρνους. Χτυπήθηκε από όλμο το παιδικό άσυλο της Καισαριανής παρ’ όλο που στη στέγη του κυμάτιζε μια σημαία του Ερυθρού Σταυρού. Τραυματίστηκε σοβαρά ο Ε. Διαπαρός.

Ταυτόχρονα πολυβόλησαν το Βύρωνα και τη Νέα Ελβετία. Τα θύματα από τον άμαχο πληθυσμό ξεπέρασαν τα εκατό.

Ο ΕΛΑΣ εξορμάει προς το νοσοκομείο Συγγρού. Το κτίριο του νοσοκομείου είναι άριστα οχυρωμένο από τους αντιπάλους και το υπερασπίζονται 400 Ριμινίτες και χωροφύλακες.Ο 3ος Λόχος του 4ου Τάγματος Καισαριανής και μικρές ενισχύσεις απ’ το Βύρωνα και τον Υμηττό αρχίζουν την επίθεση. Σε δυόμιση ώρες καταφέρνουν να καταλάβουν μια πτέρυγα του νοσοκομείου πιάνοντας είκοσι αιχμαλώτους. Την άλλη μέρα έρχονται αγγλικές ενισχύσεις με τα τανκς και αρκετά αεροπλάνα. Ο ΕΛΑΣ κινδυνεύοντας να θαφτεί μέσα στα ερείπια αναγκάζεται να εκκενώσει το Νοσοκομείο. Την υποχώρηση του Λόχου την κάλυψαν δύο διμοιρίτες που με τις χειροβομβίδες στο χέρι συγκράτησαν τα τανκς.

Η σφήνα στου Συγγρού διατηρήθηκε μέχρι το τέλος του Δεκέμβρη ανακουφίζοντας την Καισαριανή που ήταν πολιορκημένη ασφυκτικά.

 

12 Δεκέμβρη 1944

Οι Ριμινίτες με αιφνιδιαστική επίθεση καταλαμβάνουν το λόφο του Αράπη. Τον οχυρώνουν με πυροβολικό, όλμους και πολυβολεία.

Το ίδιο βράδυ ξεκινάει η ανακατάληψη με μια διμοιρία από Ανταρτοεπονίτες. Η νύχτα είναι σκοτεινή και βρέχει με το τουλούμι. Οι ελασίτες πλησιάζουν αθόρυβα τα πολυβολεία και αιφνιδιαστικά πέφτουν απάνω στους Ριμινίτες. Η φρουρά του Αράπη εξοντώνεται μέσα σε πέντε λεπτά. Το πυροβολικό τους αρχίζει ένα καταιγισμό πυρός αλλά δεν καταφέρνει να κρατήσει τη θέση που εγκαταλείφθηκε από τους Ριμινίτες την επόμενη μέρα. Ο Αράπης έγινε «νεκρή ζώνη».

Τη μέρα αυτή η Καισαριανή μετρούσε άλλα 40 θύματα από όλμους, οβίδες και πολυβολισμούς.

Την ίδια μέρα στον Υμηττό όλμοι και οβίδες καταστρέφουν τρία σπίτια κοντά στο Νοσοκομείο Ηλέκτρα τραυματίζοντας δύο γυναίκες κι ένα γέρο.

Το Μετς βάλλεται από το πρωί μέχρι το βράδυ και κανένα σπίτι σχεδόν δεν έμεινε ανέπαφο.

 

13 Δεκέμβρη 1944

Οι δυνάμεις του ΕΛΑΣ της Καισαριανής με επικεφαλής τον καπετάνιο του Τάγματος Καισαριανής, Ορέστη, το διοικητή του 3ου Λόχου Βουτυρά και δεκαπέντε ελασίτες ενεργούν αντεπίθεση και εισχωρούν στα Κουπόνια όπου είναι στρατοπεδευμένα δύο τάγματα της Ορεινής Ταξιαρχίας και τους αιφνιδιάζουν.

Ακολουθεί μια από τις ηρωικότερες συγκρούσεις του Δεκέμβρη.

Οι ελασίτες αρνιούνται να παραδοθούν παρά την εκατονταπλάσια δύναμη του αντιπάλου. Τα πυρομαχικά τους τελειώνουν και όσοι μένουν ζωντανοί πέφτουν στα χέρια του εχθρού. Και τότε δέχτηκαν τη θηριωδία και την ανανδρία των «ψευτοπαλληκαράδων» του Γκλύξμπουργκ. Τους κομμάτιασαν με τις ξιφολόγχες και τους σουγιάδες. Η Ιατροδικαστική έκθεση ανέφερε πως μόνο το πτώμα του καπετάν Ορέστη είχε 50 μαχαιριές στο στήθος και το κεφάλι.

Μέχρι τις 28 του Δεκέμβρη το μέτωπο της Καισαριανής με τον ηρωισμό, την αυτοθυσία και την πρωτοβουλία του λαού και του ΕΛΑΣ σταθεροποιείται.

Σταθεροποίηση, όμως, δεν σήμαινε απραξία.

Καθημερινά η Καισαριανή δεχότανε χιλιάδες οβίδες, όλμους, ρουκέτες και κάθε λογής βλήμα. Τίποτα δεν είχε μείνει όρθιο. Καθημερινά τα νοσοκομεία γέμιζαν με ελασίτες και άμαχους. «Ουδέν νεώτερον» έλεγαν τα ανακοινωθέντα, αλλά ο λαός είχε καθημερινά καινούρια θύματα.

 

14 Δεκέμβρη 1944

Οι Σκόμπυδες σκότωσαν στο Μετς την νοσοκόμα Έφη Γεωργοπούλου. Το κορύφωμα, όμως, της κτηνωδίας αποτέλεσε ο πολυβολισμός μιας κηδείας.

Στην κηδεία τεσσάρων θυμάτων από τον άμαχο πληθυσμό όταν η νεκρική πομπή κατευθυνόταν προς το νεκροταφείο της Νέας Σμύρνης, δέχτηκε επίθεση από τρία Σπίτφαΐρ.

Όταν τέλειωσε η επίθεση γύρω από το φέρετρο κείτονταν δύο τραυματίες κι ένας νεκρός, ο παπάς Πέτρος Συνοίκης. Πάνω στα θύματα μετρήθηκαν 30 τραύματα από σφαίρες…

 

15 Δεκέμβρη 1944

Πέφτουν όλμοι στο Άλσος Παγκρατίου, πλατεία Πλαστήρα, Προφήτη Ηλία. Τα θύματα ξεπερνούν τα 25. Οι Άγγλοι έπιασαν ένα νοσοκομειακό αυτοκίνητο και αιχμαλώτισαν τους τραυματιοφορείς, τους Π. Αυριλιώνη, Η. Μαμάτσα, Δ. Σωτηριάδη, Σ. Σαμαρά, Καλογήρου, Ρούσσο και Μ. Σαμαρά που τους οδήγησαν στο Χασάνι.

Το νοσοκομείο «Ηλέκτρα» στον Υμηττό βομβαρδιζόταν συστηματικά. Οι σκηνές τρόμου που εκτυλίσσονταν ήταν απερίγραπτες. Αδελφές φορτωμένες με τραυματίες και τραυματίες με τραύματα της κοιλιάς και του θώρακα προσπαθούσαν να κατέβουν στο υπόγειο. Εκεί στοιβαγμένα το ένα απάνω στο άλλο κείτονταν τα βασανισμένα σώματα των ελασιτών και των αμάχων.

 

16 Δεκέμβρη 1944

Οι Σκόμπυδες επιτίθενται στο Δουργούτι με όλα τα μέσα.

Ο ΕΛΑΣ δεν διέθετε παρά λιγοστές αραβίδες και χειροβομβίδες. Παρ’ όλα αυτά κρατάει με ηρωισμό τους Εγγλέζους προξενώντας τους μεγάλες απώλειες. Σέ ένα οδόφραγμα μπροστά στις πολυκατοικίες οι ελασίτες Γ. Τ., Κ. Τ., Σ. Μ. κι ένας επονίτης διαθέτοντας 3 αραβίδες κι ένα αυτόματο πολέμησαν μόνοι τους 3 ολόκληρες ώρες.

Το εργοστάσιο ΕΘΕΛ το υπεράσπιζαν 4 ελασίτες και το κράτησαν ώρες ολόκληρες ενάντια σε εκατονταπλάσιες δυνάμεις. Μισή μέρα χρειάστηκαν οι Σκόμπυδες για να λυγίσουν την αντίσταση αυτής της χούφτας των ηρώων και να καταλάβουν τις πολυκατοικίες και την ΕΘΕΛ. Οι προσπάθειες, όμως, να εισδύσουν μέσα στην συνοικία ναυάγησαν οικτρά. Οι ντενεκεδένιες καλύβες του Δουργουτιού γίνηκαν φρούρια απόρθητα και κάθε απόπειρα των Σκόμπυδων πληρωνόταν πανάκριβα. Σε μια από τις μάχες αυτές σκοτώθηκε ο β’ καπετάνιος του ΙΙ Τάγματος, Μήτσος Στριλάκος, από το Κατσιπόδι. Την ίδια μέρα έμεινε στα χέρια του ΕΛΑΣ το πτώμα ενός Άγγλου στρατιώτη και θάφτηκε με όλες τις τιμές.

Στον τομέα του Αρδηττού οι μάχες μαίνονται καθημερινά. Ο λόχος του Παγκρατίου έχει εγκαταστήσει φυλάκια που καθημερινά δέχονται βροχή από όλμους, οβίδες και εκρηκτικές σφαίρες.Τα νοσοκομειακά αυτοκίνητα δεν προφταίνουν να πηγαινοέρχονται. Οι Εγγλέζοι εκτελούν τους τραυματίες και πυρπολούν τα νοσοκομειακά αυτοκίνητα.

 

17 Δεκεμβρίου 1944

Οι «σύμμαχοι» περνούν αιφνιδιαστικά τον Αρδηττό. Ο Σκόμπυ σπεύδει να βγάλει ανακοινωθέν πανηγυρίζοντας για την επιτυχία.

Οι Εγγλέζοι κατέλαβαν τις πολυκατοικίες του Δουργουτιού, αφού τις έκαναν κόσκινο με τα κανόνια και τα πολυβόλα των τανκς. Τα μεσάνυχτα έβγαλαν στο δρόμο όλους τους ενοίκους, ακόμα και γυναίκες. Τους συγκέντρωσαν όλους σε μια γωνιά και αφού βασάνισαν και εξευτέλισαν με κάθε τρόπο τις γυναίκες, τις άφησαν και κράτησαν τους άντρες.Τους οδήγησαν στο γκαράζ της Λυών οπού τους παρέλαβαν οι Μπουραντάδες. Ενώ τους κακοποιούσαν με τον πιο απάνθρωπο τρόπο, οι Εγγλέζοι τους σφράγισαν στο μέτωπο με κόκκινη σφραγίδα και έπειτα τους έστειλαν στο Χασάνι.

Το μπλόκο αυτό ξεπέρασε σε αγριότητα τις γερμανικές θηριωδίες.

Όταν καταλήφθηκε ολόκληρη η συνοικία οι Εγγλέζοι οργάνωσαν παρέλαση της νίκης. Παρέλασαν οι σκωτσέζοι παίζοντας τις πίπιζες, ενώ οι Σκόμπυδες πετούσαν στα κεφάλια του μισοπεθαμένου από την πείνα κόσμου κονσέρβες.

 

18 Δεκεμβρίου 1944

Ο ΕΛΑΣ προβαίνει σε αντεπίθεση για την ανακατάληψη του Αρδηττού.

Οι Εγγλέζοι έχουν ταμπουρωθεί στον οχυρότατο λόφο και διαθέτουν όλα τα όπλα.

Στο πρώτο χαράκωμα δυο ελασίτες, ο Κ. Γκίκας (Μαχαίρας) και ο Αργύρης Κ., πιάνουν έντεκα αιχμαλώτους οπλισμένους με αυτόματα. Οι Εγγλέζοι που βρίσκονταν σ’ αυτό ενώ σηκώνουν άσπρη σημαία, πυροβολούν και τραυματίζουν βαριά το Γκίκα. Εκεί τα κτήνη τον ξεσκίζουν με τις ξιφολόγχες τους. Σε λίγο πέφτουν κι αυτοί αιχμάλωτοι στα χέρια του ΕΛΑΣ κι όμως δεν εκτελούνται επί τόπου, όπως θα ήταν φυσικό.

Οι Άγγλοι υπερτερούσαν συντριπτικά σε αριθμό και οπλισμό. Η Ορεινή Ταξιαρχία είχε δύναμη 3.000 άνδρες, δυο τάγματα αραπάδων, ένα τάγμα Εγγλέζων, περίπου 100 τανκς, μερικές δεκάδες πυροβόλα και ανάλογο αριθμό αεροπλάνων. Οι δυνάμεις τους ήτανε τέλεια οργανωμένες και οι ενισχύσεις έφταναν συνεχώς.

Ο ΕΛΑΣ τους αντιμετώπισε με το II Σύνταγμα των Ανατολικών Συνοικιών και διέθετε 500 τουφέκια, 80 αυτόματα και 12 πολυβόλα. Μ’ αυτά τα ασήμαντα μέσα σε λίγη ώρα ο Αρδηττός βρισκόταν στα χέρια του ΕΛΑΣ.

 

19 Δεκέμβρη 1944

Οι χωροφύλακες εκτελούν τραυματίες του ΕΛΑΣ αφού τους βασανίζουν απάνθρωπα: 2 Ελασίτες στο σπίτι της οδού Σεβαστίας 24 (Κουπόνια). Επίσης εκτελούνται ένας τραυματιοφορέας και ένας τραυματίας ελασίτης στη διασταύρωση Σεβαστίας—Ηλυσίων, στο σπίτι της οδού Ηλυσίων 11Β εκτελούνται 4 τραυματίες.

Οι κάτοικοι των γειτονικών σπιτιών υποχρεώθηκαν να τους θάψουν μαζί με άλλα 20 πτώματα εκτελεσθέντων στο προαύλιο του Δημοτικού Σχολείου.

Στο άλσος των Κουπονιών εκτελέστηκαν άλλοι 5 αιχμάλωτοι και θάφτηκαν εκεί. Το Γενάρη τους ξέθαψαν και τους μετάφεραν σε άγνωστη κατεύθυνση. Στην ίδια συνοικία ένας ενωμοτάρχης της χωροφυλακής δολοφόνησε τον Δ. Ιωαννίδη (Παμφιλίας 9) επειδή βρέθηκε απάνω του μια προκήρυξη με ημερομηνία 12 Οκτωβρίου.

 

20 Δεκέμβρη 1944

΄Εσπασε το μέτωπο στη Νέα Σμύρνη και η Ανατολική Αθήνα απομονώνεται.

Δημιουργείται ένα καινούργιο μέτωπο που επανδρώνεται με τα υπολείματα του Τάγματος Νέας Σμύρνης, τμήματα του II Τάγματος και από μικρές δυνάμεις του Κρόνου, ενώ ο .εχθρός εξασκεί τρομαχτική πίεση παντού. Αιχμαλωτίζεται ο θρυλικός λοχαγός του 4ου Λόχου του Προτύπου Τάγματος Ορέστης, μαζί με 15 μαχητές στο άλσος των Κουπονιών. Οι Ριμινίτες τους κατακομμάτιασαν με σουγιάδες και ξιφολόγχες.

Μέχρι τις 26 Δεκεμβρίου οΐ Σκόμπυδες θερίζουν τις συνοικίες Αη Γιάννη—Κατσιπόδι—Φάρο με πυροβολικό και ρουκέτες, αλλά δεν τολμάνε να προχωρήσουν.

 

26 Δεκέμβρη 1944

Τη νύχτα της 26ης προς την 27η Δεκέμβρη οι Άγγλοι προσπαθούν να διασπάσουν τις γραμμές των ελασιτών στο Φάρο. Καταφέρνουν να κυκλώσουν ένα φυλάκιο. Καλούν τους ελασίτες να παραδοθούν. Τα ξημερώματα ένα άγγλικό τανκ προσπαθεί να περάσει τη γέφυρα των Καλογήρων, αλλά πυρπολείται από τον αντάρτη Στ. Νικολάου παρ’ όλο που ήτανε βαριά τραυματισμένος.

Κατά τις 10 π.μ. ο εχθρός καταλαμβάνει το λόφο του Αη- Γιάννη. Στην κορφή του λόφου οι Σκόμπυδες έχουν εγκαταστήσει 4 τανκς.

Την ανακατάληψη αναλαμβάνει ο λόχος του Νέου Κόσμου. Σε λίγη ώρα η πλαγιά κι ο λόφος του Αη Γιάννη βρισκότανε ξανά στα χέρια του ΕΛΑΣ.

Την ίδια μέρα σημειώνεται ισχυρότατη επίθεση εναντίον της Καισαριανής από τη μεριά των Κουπονιών. Οι Ριμινίτες στην επίθεση χρησιμοποίησαν τανκς, αεροπλάνα και καπνογόνα. Οι προσπάθειες να διασπάσουν τις γραμμές του ΕΛΑΣ και να εισχωρήσουν στη συνοικία είναι ισχυρότατες. Οι υπερασπιστές της Καισαριανής κράτησαν τις θέσεις τους.

 

28 Δεκέμβρη 1944

Τα ξημερώματα εξαπολύεται γενική επίθεση προς τη γραμμή Αη Γιάννη—Κατσιπόδι—Δουργούτι— Γούβα. Την επίθεση υποστηρίζουν 80 βαριά τανκς, δεκάδες ρουκετοβόλα και πυροβόλα κάθε διαμετρήματος. Από τις οβίδες, τις βόμβες και τα καπνογόνα οι συνοικίες Αη Γιάννης—Γούβα—Δουργούτι και ο λόφος του Αρδηττού φλέγονται σκεπασμένοι μ’ ένα αδιαπέραστο σύννεφο καπνού.

Την ίδια μέρα ξεκίνησε το πρωί γενική επίθεση κατά του Βύρωνα και της Καισαριανής από όλες τις κατευθύνσεις και με όλα τα μέσα.

Οι θέσεις του ΕΛΑΣ δέχονται κατακλυσμό πυρός και οι δυνάμεις του δεύτερου συγκροτήματος αναγκάζονται να πάρουν νέες θέσεις κατά μήκος της οδού Ηλιουπόλεως.

Ο διμοιρίτης Α. Π. του λόχου Κατσιποδιού παίρνει διαταγή να ανακαταλάβει το λόφο του ¨Αη- Γιάννη για να ελαφρώσει η πίεση του εχθρού που απειλεί να κυκλώσει σοβαρές δυνάμεις. Διαλέγει δεκαπέντε μαχητές, ανάμεσα τους και το γιό του. Το λόφο τον κατέχουν εκατό Σκόμπυδες,που διαθέτουν 6 τανκς, 3 όλμους και άφθονο αυτόματο οπλισμό. Τα πυρομαχικά του ΕΛΑΣ τελειώνουν και η διμοιρία αναγκάζεται ν’ αποσυρθεί.

Κατά το μεσημέρι ο ΕΛΑΣ αναγκάζεται να αφήσει τη γραμμή Ηλιουπόλεως γιατί τα τανκς μη βρίσκοντας κατοικημένες περιοχές έχουν προχωρήσει μέσα στα χωράφια και απειλούν να κυκλώσουν ολόκληρο το τάγμα.

Στη φάση αυτή της μάχης έχουν αποκλεισθεί μέσα στο Δουργούτι—Νέο Κόσμο ο 5ος και 6ος Λόχος του ΙΙ Τάγματος καθώς και στο Στάδιο ο Λόχος του Παγκρατίου. Η θέση τους είναι κρισιμότατη. Με ηρωική έφοδο κατορθώνουν να διασπάσουν τον κλοιό του εχθρού και να ενωθούν με τον κύριο όγκο του Τάγματος κοντά στο συνοικισμό του Υμηττού.

Η επιχείρηση αυτή ήταν σωστό θαύμα που κατορθώθηκε χάρη στην ανδρεία του ΕΛΑΣ. Στην προσπάθεια να σπάσουν τον κλοιό πολεμάνε σα λιοντάρια ο Γιώργος Μουστάκας βαριά τραυματισμένος, καπετάνιος του ΙΙ Τάγματος., ο Χ. Κατσίλας από το Κατσιπόδι που γλυτώνει μια διμοιρία περνώντας μπροστά από τα τανκς κι ο καπετάνιος Παναγιώτης Φ. που περνάει ένα φορτηγό γεμάτο εκρηκτικές ύλες μέσα από το φραγμό πυροβολικού για να μην πέσει στα χέρια του εχθρού.

 

28 ΔΕΚΕΜΒΡΗ 1944: ΥΠΟΧΩΡΗΣΗ- ΟΙ ΤΕΛΕΥΤΑΙΟΙ ΦΥΛΑΚΕΣ ΣΤΗΝ ΚΑΙΣΑΡΙΑΝΗ

Στις 9.30 το βράδυ δίνεται από την I Ταξιαρχία το σύνθημα της υποχώρησης με κατεύθυνση τον Υμηττό και σύμπτυξη στο Κορωπί-Λιόπεσι (Παιανία). Με δάκρυα στα μάτια ο ΕΛΑΣ και ο λαός αφήνουν τα αγία χώματα της Ανατολικής Αθήνας, ποτισμένα με τόσο αίμα και δάκρυα.

Οι στρατιωτικές μονάδες υποχωρούν σε πλήρη τάξη, χωρίς ν’ αφήνουν στα χέρια του εχθρού ούτε μια σφαίρα. Η μια μετά την άλλη εκκενώνονται οι Ανατολικές συνοικίες.

Έρχεται κι η σειρά της Καισαριανής. Το ένδοξο Στάλινκγραντ του Αγώνα θα πέσει στα χέρια «συμμάχων» και προδοτών. Από τους δρόμους της που γνώρισαν τόσες δόξες, ανάμεσα από τις ερειπωμένες καλύβες περνάει ο στρατός της, ο αθάνατος ΕΛΑΣ. Τα μάτια είναι στεγνά. Σιγά-σιγά στην αρχή και βροντερά κατόπιν ανεβαίνει από τα στόματα το τραγούδι της μάχης και της νίκης: «Εμπρός ΕΛΑΣ για την Ελλάδα». Καισαριανή τα παιδιά σου σ’ αποχαιρετούν όπως σ’ αξίζει.

Η ένδοξη στρατιά των λαϊκών αγωνιστών περνώντας μπροστά από τις μπούκες των πολυβόλων και των πυροβόλων του εχθρού αρχίζει ν’ ανεβαίνει τον Υμηττό μέσα σε πυκνή χιονοθύελλα.

Μαχητές με το πολυβόλο στην πλάτη βοηθούν τους γέρους και τις γριές να σκαρφαλώσουν τα κατσάβραχα. Νοσοκόμες και γιατροί μεταφέρουν μέσα από τα χιόνια τους τραυματίες που σφίγγουν τα δόντια τους για να μην τους ξεφύγει ούτε ένα βογγητό. Αετόπουλα 10—15 χρονών φορτώνονται τις κάσες με τα πυρομαχικά. Σε κάθε φωτοβολίδα όλος αυτός ο λαός πέφτει πρηνηδόν απάνω στα χιόνια και τις λάσπες για να μην τον επισημάνει ο εχθρός. Έτσι αδελφωμένοι, σφιχτοδεμένοι λαός και στρατός προχωράνε αφήνοντας πίσω τους τα σπίτια, τις αδούλωτες Ανατολικές Συνοικίες της Αθήνας.

 

29 Δεκέμβρη 1944

Στην Καισαριανή έχουν μείνει μικρά τμήματα για να καλύψουν την υποχώρηση. Παίρνουν τις θέσεις τους, στήνουν τα πολυβόλα και περιμένουν το θάνατο. Στις 6 το πρωί αρχίζει η τελική επίθεση. Όλες οι δυνάμεις της προδοσίας και του Σκόμπυ κινήθηκαν κατά της Καισαριανής. Εκατό τανκς, δεκάδες αεροπλάνα, όλμοι και πυροβόλα επιτίθενται στις μικρές δυνάμεις των υπερασπιστών της συνοικίας.

Χιλιάδες Ριμινίτες, χωροφύλακες, αραπάδες και Εγγλέζοι εξορμούν μέσα από το αδιαπέραστο προπέτασμα καπνογόνων. Με μεγάλες απώλειες κατορθώνουν στις 10 το πρωί να καταλάβουν το λόφο Μαυρομάτη. Στις 2 το μεσημέρι οι Ριμινίτες περνούν το ρέμα και καταφέρνουν να καταλάβουν τα πρώτα σπίτια της Καισαριανής. Μόλις αργά το απόγευμα κατορθώνουν να υπερισχύσουν της αντίστασης της χούφτας των ηρώων που τους αντιμετωπίζει. Και η Καισαριανή πέφτει όπως της αξίζει μέσα σε μια αποθέωση από φλόγες, καπνούς και εκρήξεις.

Οι τελευταίοι υπερασπιστές της ανταρτομάνας πολεμάνε μέχρι τη τελευταία σφαίρα. Ο αντάρτης Λουμπάρ σκοτώνεται, ο μαχητής Βαγγέλης Κυλισμανής πέφτει ηρωικά υπερασπίζοντας τη γέφυρα του Νοσοκομείου Συγγρού. Ο Νίκος Σταμπούλος πιάνεται αιχμάλωτος αφού εξαντλεί και την τελευταία σφαίρα. Ένας χωροφύλακας τον εκτελεί επί τόπου. Στην τελευταία μάχη της Καισαριανής πιάστηκε αιχμάλωτος ο ανθυπολοχαγός του αντάρτικου Λάζαρος Κεφαλίδης, που εκτελείται από τους χωροφύλακες την ίδια μέρα στην οδό Κριεζώτου.

Από τους αιχμαλώτους που πιάστηκαν στην τελευταία μάχη της Καισαριανής δεν έμεινε κανένας ζωντανός. Οι ριμινίτες κι οι χωροφύλακες διηγιόντουσαν με αφάνταστη κτηνωδία στους κατοίκους των Κουπονιών πως τους ξεκοίλιασαν με τις ξιφολόγχες. Ένας επιλοχίας περηφανευότανε πώς δολοφόνησε 12 ελασίτες αιχμαλώτους, ανάμεσα στους οποίους κι ένα κορίτσι. Οι ριμινίτες κι οι χωροφύλακες μπροστά στα μάτια των «συμμάχων» λεηλάτησαν όλα τα σπίτια και κάψανε 3 τετράγωνα παράγκες. Οι όλμοι, το πυροβολικό, τα τανκς και τα αεροπλάνα έκαναν θραύση στους άμαχους. Σε εκατοντάδες ανέρχονταν τα θύματα της μαρτυρικής αυτής συνοικίας.

Η τελευταία μάχη της Καισαριανής χάρισε δυο μορφές του Αγώνα, τον προαιώνιο εχθρό του λαού μας, τον αποκτηνωμένο χωροφύλακα που δολοφονεί ένα λαϊκό αγωνιστή και τον επον-ελασίτη Νίκο Σταμπούλο, το νέο τύπο του ¨Ελληνα, που δίνει τη ζωή του αφειδώλευτα για την Ελλάδα, τη Λευτεριά, το Λαό.

Ορκιζόμαστε να μη ξεχάσουμε ποτέ ούτε τον ένα ούτε τον άλλο.

 

«29η ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΥ Ι. ΔΙΑΤΑΞΙΣ ΤΑΞΙΑΡΧΙΑΣ -Αμετάβλητος 
ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ ΙΙ. ΚΑΙΡΟΣ -Ψυχρός
 
ΙΙΙ. ΗΘΙΚΟΝ -Άριστον
 
Ι
V. ΥΓΙΕΙΝΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΙΣ 
ΚΑΙ ΔΙΑΤΡΟΦΗ -Καλαί
 
V. ΤΑΚΤΙΚΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΙΣ 
-Βάσει της χθεσινής Δ/γής Επιχειρήσεων της Ταξιαρχίας το Συγκρότημα Συντ/χου Παπαδοπούλου ενισχυθέν υπό Αρμάτων μάχης και τεθωρακισμένων αυτοκινήτων επετέθη την 0730 ώραν ως κάτωθι:
 
-2ον Τάγμα προς κατάληψιν υψώματος ΜΑΥΡΟΜΑΤΗ και του Δυτικού τμήματος Συνοικισμού ΚΑΙΣΑΡΙΑΝΗΣ.
 
-148 Τάγμα Εθνοφυλακής απησχόλει ζωηρώς κατά μέτωπον την βορείαν παρυφήν ΚΑΙΣΑΡΙΑΝΗΣ.
 
-Το 2ον Τάγμα εξορμήσαν την 0715΄κατέλαβε αιφνιδιαστικώς την 0815΄ ώραν το ύψωμα και τον συνοικισμόν ΜΑΥΡΟΜΑΤΗ. Ανατολικώτερον ενεργών κατά ΚΑΙΣΑΡΙΑΝΗΣ λόχος του συνίντησε αποφασιστικήν αντίστασιν του εχθρού και κατόπιν σκληρού αγώνος από οικίας εις οικίαν μέχρι 1600΄ ώρας κατέλαβε τον αντικειμενικόν του σκοπόν ήτοι, Συνοικισμόν Συγγρού μέχρι πλατείας ΥΜΗΤΤΟΥ και οδού ΥΜΗΤΤΟΥ και την δυτικήν πλευράν ΚΑΙΣΑΡΙΑΝΗΣ μέχρι της οδού ΦΑΡΣΑΛΩΝ συνδεόμενον δεξιά (δυτικώς) με Αγγλικάς Μονάδας ενεργήσας προς ΠΑΓΚΡΑΤΙ και αριστερά (ανατολικώς) με 148 Τάγμα Εθνοφυλακής ενεργούν προς Κέντρον Καισαριανής.
 
β)-Το 148 Τάγμα Εθνοφυλακής επιτεθέν διά διλοχίας την 0730 ώραν κατά του Κέντρου ΚΑΙΣΑΡΙΑΝΗΣ και προς την βορείαν παρυφήν αυτής δεν ηδυνήθη να σημειώση πρόοδον λόγω ισχυρών εχθρικών αντιστάσεων και του ακαλύπτου του εδάφους και καθηλώθη μέχρι της 1430 ώρας οπότε διά πλευρικής ενεργείας από ανατολών προς δυσμάς του 3ου Τάγματος ο εχθρός ηναγκάσθη να συμπτυχθή απειλούμενος με πλήρη κύκλωσιν και ούτω το Τάγμα επροχώρησε άνευ σχεδόν αντιστάσεως κατέλαβε το κέντρον της ΚΑΙΣΑΡΙΑΝΗΣ και μέχρι 1700΄ ώρας την νοτίαν παρυφήν αυτής μέχρι της οδού ΦΟΡΜΙΟΝΟΣ συνεδεόμενον δεξιά με 2ον Τάγμα και αριστερά με 3ον τοιούτον.
γ)-Το 3ον Τάγμα με βάσιν εξορμήσεως το ΑΛΕΠΟΒΟΥΝΙ και Άγιον Ιωάννην Πρόδρομον επετέθη από ανατολών την 0730΄ ώραν με κατευθύνσεις, μίαν προς Δυσμάς κατά τον άξονα οδού ΚΑΙΣΑΡΙΑΝΗΣ και ετέραν προς Ν. Δυσμάς προς Ανάληψιν.
 
Κατόπιν σκληρού αγώνος το Τάγμα κατέλαβε μέχρι 1430΄ ώρας την ανατολικής παρυφής ΚΑΙΣΑΡΙΑΝΗΣ και εκινείτο προς ΑΝΑΛΗΨΙΝ, πλην λόγω της καθηλώσεως εις το Κέντρον του 148 Τάγματος διετάχθη να στραφή ολόκληρον προς Δυσμάς όπερ και έπραξε και ούτω ο εχθρός απειληθείς διά κυκλώσεως συνεπτύχθη προς νότον με πολλάς…; αυτόν απωλείας.

 Μετά την επιτυχίαν ταύτην το Τάγμα εστράφη και πάλιν προς την κατεύθυνσιν της Αναλήψεως και μέχρι της 1700΄ ώρας κατέλαβε το ΣΚΟΠΕΥΤΗΡΙΟΝ ΚΑΙΣΑΡΙΑΝΗΣ μέχρι της οδού ΦΟΡΜΙΟΝΟΣ εκπέμψαν μόνον περιπόλους μέχρι ΑΝΑΛΗΨΕΩΣ λόγω επελεύσεως του σκότους. 
-Ούτω μέχρι της 1700΄ ώρας είχε ολοκληρωθή παρά του Συγκροτήματος Συντ/χου Παπαδοπούλου ο αντικειμενικός του σκοπός καταληφθέντος ολοκλήρου του Συνοικισμού ΚΑΙΣΑΡΙΑΝΗΣ μέχρι της οδού ΦΟΡΜΙΟΝΟΣ και ο συνοικισμός Συγγρού μέχρι της οδού ΥΜΗΤΤΟΥ, με δεξιόν μέχρι πλατείας ΥΜΗΤΤΟΥ.
 
Η μάχη της ΚΑΙΣΑΡΙΑΝΗΣ υπήρξε αποφασιστική διά την όλην έκβασιν του αγώνος των Αθηνών.
 
Η Καισαριανή μετά των συνοικισμόν ΣΥΓΓΡΟΥ- ΠΑΓΚΡΑΤΙΟΥ και ΑΝΑΛΗΨΕΩΣ αποτελεί το ισχυρότερον κέντρον αμύνης των Στασιαστών, αποκαλουμένη κομπαστικώς το ΣΤΑΛΙΓΚΡΑΝΤ των Αθηνών διέθετον τας μεγαλυτέρας και καλυτέρας δυνάμεις των. Εκάστη οικία είχε μεταβληθή εις Φρούριον, αι οδοί ήσαν πλήρεις οδοφραγμάτων νάρκαι δε και παγίδες συνεπλήρωναν μετά συρματοπλεγμάτων την ισχυράν ταύτην οργάνωσιν. Οι στασιασταί ημύνθησαν μετά λύσσης γνωρίζοντες ότι η πτώσις της ΚΑΙΣΑΡΙΑΝΗΣ θα εβάρυνε πολύ εις την εξέλιξιν του συνόλου του αγώνος των Αθηνών και κυρίως επί του ηθικού των.
 
Η εξαιρετική ανδρεία ην επέξειξαν αξ/κοί και οπλίται της Ταξ/χίας και η ανωτέρα τεχνική και τακτική κατάρτησις των προ παντός δε το εξαιρετικόν ηθικόν των, ενισχυμένον εκ της ιδέας ότι διά της πτώσεως του ΣΤΑΛΙΓΚΡΑΝΤ των Αθηνών θα ετίθετο τέρμα εις τον αδελφοκτόνον αγώνα και θα ανέπνεεν εγκαίρως ο λαός των Αθηνών και της Ελλάδος, στοιχεία προ των οποίων δεν ηδυνήθησαν να αντιστούν οι στασιασταί και εκάμφθησαν τελικώς υποστάντες τοιαύτην υλικήν και ηθικήν φθοράν ώστε κατά την διάρκειαν της νυκτός υπεχώρησαν πανικόβλητοι ου μόνον από τας περιοχάς της επιθέσεως αλλά και από τους συνοικισμούς ΑΝΑΛΗΨΕΩΣ – ΒΥΡΩΝΟΣ και ΖΩΟΔΟΧΟΥ ΠΗΓΗΣ. Η σύμπτυξις των εγένετο διά του ΥΜΗΤΤΟΥ προς ΚΟΙΛΑΔΑ ΜΕΣΟΓΕΙΩΝ και ούτω ολόκληρον το βαρύ υλικόν οπλισμού και το εν αφθονία λοιπόν πολεμικόν τοιούτον εγκαταλήφθη παρ’ αυτών περισυλλεγέν υπό των ημετέρων εις μεγάλας ποσότητας.
 
Εκυριεύθησαν κατά τον σκληρόν τούτον αγώνα
 
2 πυροβόλα των 7,5
 
4 πυροβόλα των 37΄΄
 
10 πολυβόλα
 
5 όλμοι- 400 τυφέκια
 
Αφθονία πυρομαχικών και χειροβομβίδων 5 αυτοκίνητα πολυτελείας και περί τα 10 άλλα φορτηγά αυτοκίνητα.
 
Μεγάλαι ποσότητες τροφίμων πάσης φύσεως διανεμήθησαν εις τον εξηντλημένον εκ της πείνης πληθυσμόν, καθώς επίσης φάρμακα και πολλά είδη ιματισμού και υποδύσεως. Συνελήφθησαν 400 αιχμάλωτοι εξ ων πολλοί αξιωματικοί αι δε εις νεκρούς και τραυματίας απώλειαι του εχθρού υπήρξαν μεγάλαι.
 
ΑΠΩΛΕΙΑΙ ΗΜΕΤΕΡΩΝ
 
Αξιωματικοί. Νεκροί τραυματίαι σύνολον
 
3 1 4
 
οπλίται 4 4 8
 
7 5 12
 
ΑΠΩΛΕΙΑΙ ΕΧΘΡΟΥ
 
Νεκροί 180
 
τραυματίαι 12”».